افزایش تخمریزی ملکه با خمیر شکر و آرد کنجاله سویا
این بررسی بر روی ۱۸ کندو با زنبورهای بومی اطراف کرج در محل مزرعه دانشکده کشاورزی انجام گرفت. کندوهای مزبور به طور تصادفی به سه گروه شش‌تایی تقسیم و به مدت سه ماه نگهداری شدند.
سه گروه اول مخلوطی از پودر شکر، عسل و آرد کنجاله سویا و به گروه دوم پودر شکر و عسل داده شد و گروه سوم به عنوان شاهد بدون تغذیه دستی نگهداری شد. در طول دوران آزمایش کندوهای دسته ۱ و ۲ دوبار به شرح فوق تغذیه شدند و ۲۱ روز پس از هر تغذیه میزان تخمریزی ملکه‌ها اندازه‌گیری گردید و ارقام حاصله در پایان بررسی از نظر آماری تجزیه و تحلیل شد. اختلاف میزان تخمریزی در کندوهای سه‌گانه متفاوت و از نظر آماری معنی دار بود و گروه اول که در تغذیه آنها آرد کنجاله سویا به کار رفته بود حداکثر میزان تخمریزی را نشان داد.
در شرایط طبیعی فقط ملکه زنبورعسل در کندو تخمگذاری نموده و بقا نسل را تضمین می‌نماید. از تخم‌های ملکه اکثر زنبور کارگر و در فصول معینی تعداد محدودی زنبور نر و گاهی اوقات چند ملکه به وجود می‌آید.
تخمگذاری ملکه در طول سال یکنواخت نبوده و از اواخر زمستان همراه با گرم شدن هوا شروع شده و در هنگام وفور شهد و گرده گل تشدید می‌گردد و در ائاسط تابستان به حداکثر خود می‌رسد. از آن به بعد تخمریزی به تدریج کمتر شده و در اواخر پاییز و اوایل زمستان متوقف می‌شود.
جمعیت کلنی کندو یکی از عوامل مهم عسل‌دهی بوده و رابطه مثبتی با میزان تخمگذاری ملکه دارد. ملکه برای تکامل دوران شفیرگی و همچنین زنبورهای دایه (کارگر) که از لاروها مراقبت می‌کنند احتیاج مبرمی به مواد پروتئینی (دانه گرده)، مواد قندی و آب دارند.
عملاً در طبیعت تخمریزی ملکه رابطه مثبتی با گرم شدن هوا و وفور شهد و گرده دارد. بنابراین جمعیت کلنی کند و تا هنگام گلدهی بهاره به علت یا عدم تخمگذاری ملکه محدود بوده و در هنگام گلدهی به علت کمی جمعیت حداکثر استفاده از شهد و گرده بهاری به عمل نمی‌آید. آلفونسس و هیداک عملاً نشان دادند که هر زنبور در دوران تکامل خود احتیاج به ۱۲۰ الی ۱۴۵ میلی‌گرم گرده گل برای تامین مواد پروتئینی، چربی، املاح و ویتامین‌ها دارد. در اکثر کندوها مقدار گرده ذخیره شده از سال قبل نمی‌تواند پاسخگوی احتیاجات لاروهای کندو باشد و چون میزان تخمریزی بستگی به مواد پروتئینی و قندی موجود در کندو دارد، بنابراین سعی می‌شود در تغذیه بهاره مواد دیگری به جای دانه گرده جایگزین گردد.
در کشورهای مترقی جهان از سالیان پیش سعی شده که به وسیله تغذیه مصنوعی(تحریکی) قبل از شروع گلدهی جمعیت کلنی زیاد شود تا به موقع شهد بیشتری جمع‌آوری گردد. از آنجائیکه در تغذیه لاروها دانه گرده بیشتر به عنوان یک ماده پروتئینی مورد استفاده قرار می‌گیرد، لذا اکثر زنبورداران اروپایی و آمریکایی هر ساله در هنگام فراوانی گرده توسط دستگاه مخصوصی که جلوی کندو نصب می‌کنند مقداری گرده برداشت نموده و در تغذیه بهار سال بعد به عنوان یک منبع پروتئینی همراه با خمیر شکر به کار می‌برند تا بدین وسیله کمبود مواد غذایی را قبل از شکفتن گل‌ها جبران نمایند.
فاسبیندر نشان داد که از پروتئین‌های حیوانی مانن پودر زرده تخم‌مرغ، شیرخشک و … که دارای کیفیت خوب هستند نیز می‌توان به جای دانه گرده در تغذیه تحریکی زنبورعسل استفاده نمود.
چون امکان استفاده از گرده گل، کازئین شیر یا پودر زرده تخم مرغ توسط زنبورداران محلی ایران کم می‌باشد و از آنجاییکه زنبورعسل برای رشد لاروها نیز احتیاج به مقدار قابل ملاحظه‌ای پروتئین با کیفیت خوب دار، لذا در این آزمایش سعی شده که امکان استفاده از کنجاله سویا به عنوان یک منبع پروتئین ارزان قیمت و فراوان که کیفیت نسبتاً خوبی هم دارد در تغذیه تحریکی زنبورعسل برای تخمگذاری بیشتر ملکه مورد بررسی قرار گیرد.
منبع : استادیار دامپروری دانشگاه تهران (البرزی، فریدون)